زلزله بم به سرعت توسط کشیک سازمان امدادونجات به همگان اطلاع داده شد، اما در این زمان مدیرعامل هلال‌احمر استان سیستان‌وبلوچستان هم وقوع زمین‌لرزه‌ای را در قسمت شمالی این استان اطلاع داد و گزارش‌های تلفنی نیز از زمین‌لرزه‌هایی در شمال استان هرمزگان، جنوب استان یزد و شرق استان فارس می‌رسید که وقوع زمین‌لرزه‌ای در مقیاس بسیار وسیع را نشان می‌داد؛ چراکه چندین استان با آن مواجه شده بودند.

مرحوم «بیژن دفتری» را «پدر امدادونجات ایران» می‌دانند؛ مردی که در زمان وقوع زمین‌لرزه 11‌سال پیش بم، رئیس وقت سازمان امدادونجات بود و به‌مدت 40روز در بم مشغول امدادرسانی. اما مرحوم دفتری که از اخلاق و کردارش خاطرات زیادی وجود دارد در مورد زلزله بم تنها به نوشتن هشت صفحه در کتابش اکتفا کرده که در این نوشتار بخش‌هایی از آنها را مرور می‌کنیم. مرحوم بیژن دفتری پیش از مرگش کتابی تحت‌عنوان «مدیریت بحران از نگاه بیژن دفتری» را با همکاری موسسه آموزش عالی علمی-کاربردی هلال‌احمر منتشر کرد.

او در فصل «تجارب کلان عملیاتی» خود به زلزله بم اشاره کرده است و می‌نویسد: «زلزله بم به سرعت توسط کشیک سازمان امدادونجات به همگان اطلاع داده شد، اما در این زمان مدیرعامل هلال‌احمر استان سیستان‌وبلوچستان هم وقوع زمین‌لرزه‌ای را در قسمت شمالی این استان اطلاع داد و گزارش‌های تلفنی نیز از زمین‌لرزه‌هایی در شمال استان هرمزگان، جنوب استان یزد و شرق استان فارس می‌رسید که وقوع زمین‌لرزه‌ای در مقیاس بسیار وسیع را نشان می‌داد؛ چراکه چندین استان با آن مواجه شده بودند. به مدیران عامل استان‌های مذکور اعلام شد ضمن جست‌وجو در استان‌های خود به حالت آماده‌باش باشند. معمولا موسسه ژئوفیزیک دو یا سه ساعت پس از حادثه، محل زلزله را در آن زمان اعلام می‌کرد؛ بر همین اساس با موسسه ژئوفیزیک تماس گرفته و به‌صورت غیررسمی اعلام کردند که زمین‌لرزه در حوالی جازموریان بوده است اما از آن‌جا که اطلاع داشتم این ناحیه سکنه زیادی ندارد. به نظر می‌رسید نمی‌بایست زلزله مخربی باشد اما تجربه نشان می‌داد با این لرزش وسیع حتما یک جای کار مشکل دارد. به همین دلیل با دکتر نوربالا، رئیس وقت جمعیت هلال‌احمر تماس گرفتم تا تمهیدات لازم پیش‌بینی شود.

در همین زمان مدیرعامل یکی از استان‌ها تماس گرفت و گفت که به دلیل قطع برق نمی‌تواند با شهرستان‌های کهنوج و بم تماس حاصل کند که این امر نشان می‌داد زلزله در یکی از این دو شهر واقع شده است. از همین رو به مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر کرمان اطلاع دادم تا عوامل امدادی خود را به سمت بم اعزام کند و همین‌طور به مدیرعامل سیستان‌وبلوچستان و کهنوج نیز اعلام شد که بلافاصله نیروهای خود را به سمت کهنوج، جیرفت و بم اعزام کنند.» مرحوم دفتری در ادامه خاطرات خود می‌نویسد: «در فرودگاه مرحوم ملااکبری، معاون امدادونجات وقت استان کرمان اطلاع داد که اتومبیل‌هایی که از بم به سمت کرمان در حرکت‌اند مجروحان زیادی همراه دارند و این خبر ما را مطمئن کرد که حادثه بزرگی را پیش رو خواهیم داشت! وارد شهر بم که شدم حوالی ظهر بود. از همان بدو ورود تخریب شهر قابل‌مشاهده بود. ساختمان جمعیت هلال‌احمر بم ویران شده بود و امدادگران باقی‌مانده در مرکز جوانان جمعیت که تقریبا ساختمانش سالم بود جمع شده و مشغول امدادرسانی بودند. اما ساختمان مملو از مجروحان بود و ما نیز شروع به شناسایی افراد جانباخته و انتقال اجساد به محل دفن کردیم».

دفتری با بیان این‌که آغاز عملیات جست‌وجو و نجات از همان لحظات اولیه به وسیله بازماندگان، تعدادی از کارکنان هلال‌احمر و سایر ارگان‌ها آغاز شد و اعزام مجروحان با وسیله نقلیه تا پایان روز نخست ادامه داشت، نوشته است: «پس از انتشار خبر از طریق رسانه‌ها هجوم افراد به بم به قدری افزایش یافت که سبب ایجاد ترافیکی سنگین شد که راه دو ساعت و نیمه را باید 10ساعته می‌پیمودیم.»

معضل شناسایی اجساد

پدر امدادونجات ایران که در زمان وقوع زمین‌لرزه رئیس سازمان امدادونجات جمعیت هلال‌احمر بود، در ادامه خاطرات خود با اشاره به مشکل شناسایی اجساد افزوده است: «شناسایی اجساد به علت این‌که در بیشتر موارد کل خانواده فوت شده بودند ما را با مشکلاتی مواجه کرد؛ بنابراین مسئولان ذیربط مجبور بودند با رعایت حداقل تشریفات مذهبی افراد را پس از ثبت مشخصات و عکسبرداری در گورهای جمعی دفن کنند.»