به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال‌احمر به نقل از پیام هلال، وقوع پس‌لرزه‌های مداوم و سقوط مکرر سنگ‌ها در جاده‌های کوهستانی از سختی‌های امدادرسانی در این منطقه بود. یکی از شدیدترین پس‌لرزه‌ها حوالی غروب رخ داد و اندک خانه‌های خشت و گلی روستایی باقی مانده را هم با خاک یکسان کرد. با گذشت یک هفته از وقوع این زمین لرزه امدادرسانی و اسکان مردم به پایان رسیده است و امدادگران در ماموریت‌های منظم به روستاها سر می‌زنند تا اقلام مورد نیاز مردم را به دستشان برسانند.

پس لرزه‌ای که همه چیز را ویران کرد

نجاتگران شهرستان خوی برای رسیدن به برخی از روستاها در ساعات اولیه بعد از زمین لرزه قطور، باید مسیرهای مسدود شده را از سنگ‌ها و آوار خانه‌های خشت و گلی آزاد می‌کردند. «فرشید علیزاده» نجاتگر خوی می‌گوید :«به محض وقوع زمین لرزه به سمت روستاهای آسیب دیده راه افتادیم. مسدود شدن برخی از جاده‌ها با سنگ و آوار خانه‌های تخریب شده سرعت ما را برای امدادرسانی کم می‌کرد. در هر روستا تعداد زیادی از خانه‌ها از بین رفته بود. بعد از پس لرزه شدید غروب، اندک خانه‌های باقی مانده هم فرو ریخت. ما در روستای «میرعمر» می‌خواستیم چادرها را توزیع کنیم که آن پس لرزه آمد. ناگهان برق‌ها قطع شد. وقتی خودمان را به کوچه رساندیم دیدیم همه جا گرد و خاک به هوا بلند شده و روستا ویران شده است. صبح آن روز نتوانسته بودیم اهال را راضی کنیم تا به کمپ‌های اسکان بروند. اغلب نگران دام‌هایشان بودند و می گفتند نمی‌خواهند خانه خود را ترک کنند. زمین لرزه دوم که آمد دیگر چیزی در روستا باقی نگذاشت. تمام خانه‌ها خراب شد و دام‌های مردم هم زیر آوار ماندند.» از نیروهای راهداری می‌گوید که در روستاها مستقر هستند تا اگر مسیری به دلیل پس لرزه‌ها و یا سقوط صخره‌ها بسته شد، سریع آن را باز کنند. با وجود توزیع والور و پتو، اهالی روستاهای زلزله زده شب‌های سردی را پشت سر می‌گذارند :«منطقه کوهستانی و مرزی قطور هوای سردی دارد. یک هفته از زلزله گذشته و پیش بینی بارش برف و باران در این مناطق را داریم. ما بین مردم چادر و پتو و والور توزیع کرده‌ایم با این حال هوا بسیار سرد است. بنیاد مسکن باید هرچه سریع‌تر برای ساخته شدن خانه‌های روستایی به مردم کمک کند.» امدادرسانی در برخی از روستاهای مرزی با مشکلات امنیتی روبرو بوده و برخی از افراد با تیراندازی هوایی سعی در ترساندن امدادگران داشتند تا چادرها و اقلام امدادی را از آن‌ها بگیرند. علیزاده می‌گوید :«در برخی از روستاهای مرزی امدادرسانی با دشواری‌های خاصی روبرو بود. برخی از مردم می‌خواستند آمبولانس را واژگون کنند و برخی دیگر امکانات اسکان و اقلامی بیش از جمعیت روستا را طلب می‌کردند. امدادرسانی در این روستاها با کمک نیروهای نظامی انجام می‌گرفت. مناطقی هم بودند که دو یا سه خانوار در آن زندگی می‌کردند و دور از روستاهای دیگر قرار داشتند. بعد از زمین لرزه وقتی به این مناطق سر زدیم این خانوارها را در نزدیک‌ترین روستا مستقر کردیم تا بتوانیم به موقع به آن‌ها اقلام مورد نیاز را برسانیم.»

دام‌ها تلف شدند

امدادرسانی و توزیع اقلام ضروری و مواد غذایی در تمام روستاهای زلزله زده خوی، دو شبانه روز ادامه داشت. از امداد اولیه در روستاهای آسیب دیده تا ارزیابی و رساندن اقلام غذایی و ضروری و اسکان اضطراری در روستاها. «احسان میرزایی» از اعضای تیم امداد و نجات خوی می‌گوید :«زلزله آسیب جانی به کسی وارد نکرده بود. فقط تعدادی مصدوم داشتیم که به موقع امدادرسانی شدند. وقتی زمین لرزه اول رخ داد، دام‌های مردم روستا در مراتع بودند و آسیبی ندیدند. شغل این مردم دامداری است و این تنها سرمایه آن‌ها برای معیشتشان است. اما وقتی زمین لرزه دوم رخ داد دام‌ها در داخل طویله خود بودند. برخی از آن‌ها زیر آوار ماندند و تلف شدند و برخی دیگر به گفته مردم آنقدر ترسیده بودند که زهر ترک شده و دیگر قابل ذبح نبوند.» حضور در روستاهای زلزله زده در روزهای نخست حادثه خاطرات تلخی را در ذهنش به جا گذاشته است؛ از گریه و اندوه مردم روستایی برای از دست دادن خانه و زندگی‌شان تا بی‌تابی کودکان. او می‌گوید :«وقتی در حال توزیع اقلام در بین مردم روستا بودیم دختربچه‌ای آمد و از من پرسید آیا می‌شود ما دوباره خانه داشته باشیم و در همان خانه خودمان زندگی کنیم؟ بغض کردم. گفتم به امید خدا و به کمک تیم‌های امدادی دوباره خانه‌ای می‌سازیم و همه چیز مثل قبل می‌شود. از بین رفتن سرپناه هم برای خانواده‌ها موضوع دردناکی بود و هم برای بچه‌ها.» میرزایی از صبر امدادگران می‌گوید که در روز اول زمین لرزه با ناملایمتی‌هایی از طرف مردم روبرو بودند اما خم به ابرو نمی‌آوردند :«وقتی بلافاصله بعد از زمین لرزه به روستاها می‌رسیدیم مردم که وحشت زده و ناراحت بودند رفتار خوبی با ما نداشتند. آن‌ها با تندی با ما حرف می‌زدند اما کمی که از حضورمان در این روستاها می‌گذشت آن‌ها بر رفتارشان مسلط می‌شدند. یکی از چیزهایی که ما در امداد و نجات یاد می‌گیریم همین است که وقتی مردم دچار حادثه و مصیبت می‌شوند ممکن است اوضاع روحی خوبی نداشته باشند و عصبانی شوند. امدادگران در این شرایط باید تحمل داشته باشند و این رفتارها را نادیده بگیرند. چند ساعت بعد از آغاز امدادرسانی اولیه و ارزیابی مردم با ما مثل همسایه و خانواده خود رفتار می‌کردند.»

امداد هوایی ممکن نبود

منطقه قطور جایی بین دو شهرستان سلماس و خوی قرار دارد و بلافاصله بعد از وقوع زمین لرزه، 5 تیم ارزیابی به این منطقه اعزام شدند. بخش‌هایی از قطور هم به کمک امداد هوایی ارزیابی شد. «سعید رهبر» مدیرعامل هلال احمر آذربایجان غربی می‌گوید :«بعد از ارزیابی مناطق زلزله زده و تشکیل جلسه ستاد مدیریت بحران توزیع اقلام ضروری و چادر بین مردم زلزله زده آغاز شد. تا غروب یکشنبه 700 چادر بین مردم توزیع شده بود و در حال رساندن چادر به دیگر مناطق بودیم که زمین لرزه دیگری با شدت بیشتر قطور را لرزاند. این زمین لرزه باعث شد تا خانه‌های باقی مانده از زمین لرزه صبح هم فرو بریزند و یا به دلیل ترک‌های شدید غیر قابل سکونت شوند. در برخی از مناطق روستایی 95 تا 100 درصد تخریب داشتیم. دومین زمین لرزه باعث شد تا تیم‌های ارزیاب دوباره به روستاها بروند و برآورد خسارت کنند. خوشبختانه در این حادثه تلفات جانی نداشتیم.» 5 هزار خانوار در روستاها و همچنین شهر قطور امدادرسانی شدند و اقلام اولیه امدادی و مواد غذایی و وسایل گرمایشی به دستشان رسید. مدیرعامل جمعیت آذربایجان غربی می‌گوید :«یکی از مشکلات امدادرسانی در این زمین لرزه امدادرسانی در روستاهای مرزی بود که با ناامنی‌هایی روبرو بود. این امدادرسانی‌ها به کمک نیروهای نظامی و همراهی آن‌ها انجام می‌شد. از طرف دیگر قطور و روستاهای اطراف آن در منطقه‌ای کوهستانی قرار دارند و امکان ایجاد کمپ اسکان در بسیاری از روستاها وجود نداشت. در واقع محوطه باز و امنی در بسیاری از این مناطق به چشم نمی‌خورد که بتوان کمپ را در آن دایر کرد. مردم هم با ایجاد کمپ مخالف بودند و می‌خواستند در کنار خانه خود و اندک ویرانه‌های باقی مانده از آن باشند تا بتوانند وسایل خود را به مرور از زیر آوار بیرون بیاورند و همچنین در کنار دام‌های خود باشند.» ارزیابی و امدادرسانی در این مناطق بعد از دو روز و نیم تلاش شبانه روزی به پایان رسید و همچنان امادگران در این مناطق حضور دارند تا کارهای بر زمین مانده را انجام دهند. رهبر می‌گوید :«بعد از زمین لرزه دوم عملا همه زحمتی که برای ارزیابی و توزیع اقلام در 12 ساعت اول زمین لرزه انجام داده بودیم بی‌ثمر ماند چون باید ارزیابی را از اول شروع می‌کردیم. برای همین امدادرسانی دو روز و نیم طول کشید و بعد از آن مشغول لکه گیری شدیم.»

سقوط سنگ‌ها به جاده

بلافاصله بعد از اعلام زمین لرزه امدادگران مستقر در پایگاه امداد جاده‌ای خوی به سمت کانون زلزله رفتند تا ارزیابی‌های اولیه را انجام دهند. «عبدالمجید حسن‌نژاد» از امدادگران این پایگاه است که در دقایق بعد از زمین لرزه قطور خود را به مناطق روستایی رساند. بعد از تقسیم بندی روستاها برای ارزیابی، او باید به روستای «حبش» می‌رفت. ارزیابی از میزان خسارت‌ها و امدادرسانی به مصدومان اولین اولویت بود. حسن نژاد می‌گوید :«بعد از ارزیابی اولیه و تهیه امکانات لازم مشغول توزیع چادرهای امدادی بین مردمی بودیم که خانه‌هایشان بیشترین آسیب را دیده. غروب بود که زلزله دوم آمد. نیمی از خانه‌های روستای حبش بر اثر زلزله اول غیر قابل سکونت شده بود. اما بعد از زلزله دوم همه خانه‌ها تخریب شد یا آسیب جدی دید. این موضوع معادلات را بر هم زد چون باید بین تمام خانوارهای روستا چادر امدادی و وسایل گرمایشی و بسته‌های غذایی 72 ساعته توزیع می‌کردیم.» منطقه قطور که در این زمین لرزه بیشترین آسیب را دیده بود منطقه‌ای کوهستانی است و هر دو زلزله باعث سقوط سنگ‌ها و صخره‌ها به پایین کوه شده بودند. برای همین راه دسترسی به بسیاری از روستاها بسته شده بود. تخته سنگ‌های بزرگی هم بعد از زمین لرزه در شیب کوه گیر کرده و هرآن احتمال سقوط آن‌ها به میان جاده می‌رود. حسن‌نژاد می‌گوید :«این منطقه از آذربایجان روی گسل قرار دارد و احتمال وقوع زمین لرزه دوباره در آن وجود دارد. با این حال تعداد زیادی از تخته سنگ‌های بزرگی که به سمت پایین کوه غلتیده بودند در میانه راه متوقف شده‌اند. رهاسازی این سنگ‌ها در شرایط امن باید در اولویت‌های راه سازی قرار بگیرد.» از روستاهایی می‌گوید که راه رسیدن به آن‌ها از دل روستاهای همجوار می‌گذرد و بعد از تخریب خانه‌ها این مسیرهای دسترسی هم بسته شده بود و مانعی برای امدادرسانی به شمار می‌رفت :«به دلیل شرایط جوی نامساعد و کوهستانی بودن منطقه امکان استفاده از بالگرد برای امدادرسانی وجود نداشت. امداد زمینی بهترین راه بود. با این حال در بخش‌هایی از مسیر در روز اول زمین لرزه جاده بند آمده بود و راه‌های برخی از روستاها مسدود بود. امدادگران قبل از رسیدن راهداری برای باز کردن جاده خودشان هرجا لازم بود وارد عمل می‌شدند و از مردم محلی هم برای این کار کمک می‌گرفتند.» حضور تیم‌های امدادی در منطقه همچنان ادامه دارد و رساندن مواد غذایی و وسایل گرمایشی به روستاها از فعالیت‌های این تیم‌های امدادی است.

برف و سرما در مناطق زلزله زده

3 روستای زلزله زده آذربایجان غربی تقریبا به طور کامل تخریب شده‌اند و بقیه روستاها هم شرایط خوبی از نظر سازه‌ای ندارد. امدادرسانی به 25 روستا و همچنین شهر قطور به پایان رسیده است. با این حال هنوز امدادگرانی با لباس‌های هلال احمر در میان مردم این مناطق به چشم می‌خورند تا نیازهایی مثل دارو و امدادرسانی به بیماران و ... را انجام دهند و اقلام ضروری را به دستشان برسانند. «مرتضی قنبری» رییس جمعیت شهرستان خوی می‌گوید :«در تمام مناطق روستایی به تعداد خانوارها سه قلم کالا توزیع شده است؛ چادر، والور و جیره غذایی خشک. وسعت منطقه درگیر زلزله زیاد بود و از طرف دیگر این روستاها در مناطق کوهستانی و صب العبور قرار داشتند. بسته شدن راه‌ها امدادرسانی را با دشواری‌های زیادی روبرو کرده بود. با این حال امدادگران با تقسیم بندی مناطق زلزله زده در ساعات اولیه خود را به تمام این روستاها رساندند و ضمن ارزیابی اولیه، کمک‌های اولیه و امدادرسانی را انجام دادند. بعد از آن هم به سراغ شهر قطور رفتند که تعدادی از خانه‌ها در آن آسیب دیده بود و به مردم این شهر هم امدادرسانی انجام شد.» اقلام اولیه امدادرسانی از انبارهای شهرستان خوی برداشته شد تا زمان رسیدن کمک‌های استانی به روستاهارسیدگی شود. همچنین به دلیل زلزله خیز بودن شهر قطور و وقوع پس لرزه‌ها، همزمان با امدادرسانی به روستاها در روز سوم بعد از زمین لرزه انبار و ستاد کمک رسانی به شهرستان خوی منتقل شد. به گفته رییس جمعیت شهرستان خوی در حال حاضر وضعیت عادی در مناطق سیل زده برقرار شده است و مردم در چادرهای اسکان اضطراری زندگی می‌کنند. به دلیل سرد بودن هوا و احتمال بارش برف در روزهای آینده در این منطقه، مردم روستاهای شهرستان قطور نیاز به سرعت بخشیدن به ساخت دوباره خانه‌هایشان دارند که به گفته قنبری این کار باید با همکاری و همراهی بنیاد مسکن به سرعت انجام شود.

امدادرسانی با سرعت انجام شد

تخریب در روستاهای زلزله زده قطور بعد از زمین لرزه دوم بیشتر شد و آسیب‌های جدی به خانه‌های مسکونی وارد کرد. امدادگران هلال احمر تا نیمه‌های شب مشغول ارزیابی کامل مناطق روستایی بودند و بلافاصله بعد از ارزیابی، امدادرسانی آغاز شد. «رضا مسافر» معاون امداد و نجات آذربایجان غربی می‌گوید :«با توجه به وسعت تخریب‌هایی که در مناطق زلزله زده داشتیم تعداد مصدومین بسیار کم بود و امدادگران در مراحل اولیه حضورشان در روستاها به این افراد امدادرسانی کرده بودند. روستاهایی که در ارزیابی‌های صبح تنها 20 درصد تخریب داشتند بعد از وقوع زمین لرزه غروب یکشنبه، تخریبشان به بیش از 60 درصد رسیده بود. روستاهای دیگر وضعیتی بدتر از این داشتند و خانه‌ها دیگر قابل سکونت نبود. امدادگران علاوه بر توزیع مواد غذایی و اقلام امدادی برای نصب چادرها هم در کنار مردم بودند چون مردم به تنهایی نمی‌توانستند این چادرها را نصب کنند.» بعد از امدادرسانی به روستاها امدادگران به سراغ خانه‌هایی رفتند که در شهر قطور دچار آسیب شده بودند و اقلام امدادی را به دست ان‌ها رساندند. لکه گیری هم بلافاصله بعد از امدادرسانی اولیه آغاز شد. علاوه بر شهرستان خوی، بخش‌هایی از شهرستان سلماس هم در این زمین لرزه دچار آسیب شده بود که همزمان امدادرسانی در این مناطق هم شروع شد. معاون امداد و نجات آذربایجان غربی می‌گوید :«بعد از وقوع زمین لرزه غروب یکشنبه برای سرعت بخشیدن به عملیات ارزیابی و امدادرسانی نیروهای امدادی از آذربایجان شرقی از راه رسیدند و به امدادگران ما کمک کردند. با توجه به صعب العبور بودن منطقه و وقوع دو زمین لرزه شدید با فاصله تقریبا 10 ساعته، سرعت امدادرسانی و اسکان بسیار خوب بود.» کوهستانی بودن منطقه زلزله زده و شرایط نامساعد جوی باعث شد تا امداد زمینی بیش از امداد هوایی در این عملیات به کمک هلال احمر بیاید. استفاده از خودروهای نجات مخصوص جاده‌های کوهستانی و برفی به سرعت بخشیدن در این عملیات کمک زیادی کرد. مسافر می‌گوید :«در برخی از مسیرهای روستایی به دلیل بارش برف و یخبندان تنها از خودروهای نجات می‌توانستیم کمک بگیریم. برخی از مسیرها به دلیل ریزش آوار و یا سقوط صخره بسته شده بود که امدادگران برای عبور از آن مجبور به باز کردن راه می‌شدند.» امدادگران علاوه بر اقلام امدادی و چادر و مواد غذایی، بیل و کلنگ هم در اختیار مردم قرار می‌دادند تا بتوانند آواربرداری اولیه را آغاز کنند. در این زمین لرزه کسی زیر آوار نمانده بود تا نیاز به نجات داشته باشد. خاکبرداری و آواربرداری‌های بعدی برای ساخت دوباره خانه‌ها به کمک بنیاد مسکن انجام می‌شود.