به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی جمعیت هلال‌احمر؛ با آغاز فصل تابستان و گرم‌شدن هوا مارگزیدگی در طبیعت نیز افزایش می‌یابد. امواج گرما نه تنها انسان‌ها را تحریک‌پذیرتر و پرخاشگرتر می‌کند، بلکه محققان دریافته‌اند که مارهای سمی نیز در این وضعیت فعال‌تر می‌شوند! تحقیقات محققان دانشگاه اموری (Emory University ) در آمریکا نشان داد که به ازای هر ۰.۸ درجه فارنهایت افزایش دما در یک روز، مارگزیدگی تقریبا ۶ درصد افزایش می‌یابد. به این ترتیب، آموزش مقابله با خطر مارگزیدگی در فصل گرما ضروری به نظر می‌رسد.
چه کنیم که از گزند مار در امان بمانیم؟
- مارها مهاجم نیستند و فقط وقتی روی آنها پا گذاشته شود، آنها را بلند کنند یا در گوشه‌ای گیر بیندازند، نیش می‌زنند.
- در مناطقی که امکان مواجهه با مار وجود دارد، محیط اطراف‌تان را بررسی کنید.
- هنگام پیاده‌روی به پایین نگاه کنید تا ببینید قدم بعدی شما کجاست و بوته‌ها و سایر پوشش‌های گیاهی را بررسی کنید.
- از علف‌های بلند و توده‌های برگ دوری کنید.
- از بالا رفتن از سنگ‌ها خودداری کنید. دست و پاهایتان را از مناطقی که نمی‌توانید ببینید، دور نگه دارید.
- از روی کنده‌ها یا سنگ‌های بزرگ عبور نکنید، مگر اینکه بتوانید ببینید طرف دیگر آنها چیست. کار درست این است که روی کنده یا سنگ بروید، به طرف دیگر آن نگاه کنید، سپس پایین بیایید.
- توجه داشته باشید که ممکن است مارها در آب شنا کنند.
- در زیستگاه‌های شناخته‌شده مارهای سمی، لباس‌های محافظ مناسب بپوشید. این لباس‌ها ممکن است مانع گزش نشوند، اما احتمال نفوذ نیش را کاهش می‌دهند.
- هنگام کار با خار و خاشاک و شن و ماسه یا در بوته‌زار از دستکش چرمی استفاده کنید. کفش یا چکمه‌های محکم به خصوص حین فعالیت‌های کشاورزی توصیه می‌شود.
- در مورد خطر مارگزیدگی پس از باران، هنگام سیل، زمان برداشت محصول و در شب هوشیار باشید.
- هنوز هیچ ماده شیمیایی کشف نشده که به‌طور موثر مارها را دفع کند، بدون اینکه قدرت سم آن جان کودکان و حیوانات خانگی را تهدید نکند. در حیاط مزرعه، محوطه ساختمان یا باغ سعی کنید برای مارها مخفیگاه ایجاد نکنید. انبوه زباله، مصالح ساختمانی و ... را از نزدیکی خانه دور کنید. شاخه‌های درختان را با خانه در تماس قرار ندهید. چمن‌ها را کوتاه نگه دارید و زیر بوته‌های کوتاه را خالی کنید تا مارها نتوانند نزدیک خانه پنهان شوند.
- رانندگان یا دوچرخه‌سواران هرگز نباید عمدا مارها را در جاده زیر بگیرند. مار ممکن است فورا کشته نشود، زخمی‌بماند و برای عابران پیاده خطر ایجاد کند.
- قبل از طلوع و بعد از غروب آفتاب، به مزارع رفت و آمد نکنید.
هنگام مواجهه با مار چه باید کرد؟
- بایستید، آرام باشید، عقب بروید و به مار دست نزنید. مار را آزار ندهید و سعی نکنید آن را بگیرید یا بکشید. بیشتر گزش‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که کسی عمداً با مار در تعامل است.
- مارها معمولا سعی می‌کنند به نزدیک‌ترین پناهگاه فرار کنند؛ از ایستادن بین آنها و بوته‌ها یا سایر پناهگاه‌ها خودداری کنید.
- اگر مار در تنگنا قرار گیرد، ممکن است حالت تدافعی به خود بگیرد یا سعی در حمله داشته باشد. مارها ترجیح می‌دهند با موجودات بزرگی مانند انسان‌ها روبه‌رو نشوند، بنابراین از گیر انداختن آنها خودداری کنید و به آنها فرصت فرار بدهید.
- وقتی مارها وحشت‌زده می‌شوند، سر خود را صاف نگه می‌دارند و باد به غبغب می‌اندازند تا ترسناک‌تر به نظر برسند. آنها همچنین ممکن است بوی مُشک مانندی از خود ساطع کنند.
علائم مارگزیدگی
علائم گزش مار سمی ممکن است شامل این موارد باشد:
- یک یا دو جای سوراخ روی زخم؛ قرمزی، تورم، کبودی، خونریزی یا تاول در اطراف محل گزش
- درد شدید و حساسیت به لمس در محل گزش
- حالت تهوع، اسهال یا استفراغ
- تنفس دشوار (در موارد شدید تنفس ممکن است به طور کامل قطع شود)
- ضربان قلب سریع، نبض ضعیف و فشار خون پایین
- اختلال در بینایی
- طعم فلز، نعناع یا لاستیک در دهان
- افزایش بزاق و تعریق
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در اطراف صورت یا اندام‌ها
- گرفتگی عضلات
گاهی مار سمی ممکن است بدون تزریق زهر، نیش بزند که نتیجه آن سوزش در محل گزش است.
بایدها هنگام مارگزیدگی
- فورا از مار دور شوید. به رنگ و شکل مار توجه کنید یا در صورت امکان از فاصله ایمن از آن عکس بگیرید. شناسایی مار به درمان گزش کمک می‌کند.
- آرامش خود را حفظ کنید. وحشت مارگزیده یا فرد کمک‌کننده ضربان قلب مصدوم را افزایش می‌دهد. افزایش ضربان قلب باعث می‌شود زهر سریع‌تر در جریان خون گردش کند.
- اگر بتوانید با اطمینان مار را غیرسمی تشخیص دهید: زخم را کاملا با آب و صابون یا دستمال‌های ضدعفونی‌کننده تمیز کنید. در صورت بروز علائم واکنش آلرژیک یا عفونت به پزشک مراجعه کنید.
- اگر مشکوک هستید که مار ممکن است سمی‌باشد، حتی اگر مشکوک به گزش خشک (بدون تزریق زهر) هستید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید یا از کسی بخواهید شما را به نزدیک‌ترین بیمارستان برساند.
- پادزهر، درمانی برای گزش‌های شدید مار سمی است. هرچه زودتر پادزهر تجویز شود، آسیب‌های جبران‌ناپذیر سریع‌تر متوقف می‌شود.
- رانندگی تا بیمارستان توصیه نمی‌شود. افراد مارگزیده ممکن است دچار سرگیجه یا غش شوند.
- عضو آسیب‌دیده را بی‌حرکت کنید.
- در صورت امکان طوری قرار بگیرید که محل گزش هم‌سطح یا کمی‌پایین‌تر از سطح قلب باشد.
- جواهرات و لباس‌های تنگ را برای آمادگی در صورت ایجاد تورم، درآورید.
نبایدها هنگام مارگزیدگی
- مار را بلند نکنید و سعی نکنید آن را به دام بیندازید.
- در صورت گزش، منتظر بروز علائم نشوید؛ فورا به پزشک مراجعه کنید.
- تورنیکه (شریان‌بند) به کار نبرید.
- زخم را با چاقو یا هر چیز دیگری شکاف ندهید.
- سعی نکنید زهر را بمکید.
- یخ روی زخم نگذارید و آن را در آب فرو نبرید.
- از مصرف مسکن‌ها (آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و ...) خودداری کنید.
- کافئین ننوشید، زیرا جذب سم در بدن را تسریع کند.
منابع: سازمان جهانی بهداشت (WHO)/ دانشگاه ایلینوی (UIUC) / مترجم: فرشته کیانی